Rola diety w leczeniu lipedemy
Odpowiednia dieta jest istotnym elementem leczenia zachowawczego w obrzęku tłuszczowym (lipoedemy). Ze względu na to, że znaczna część pacjentek z obrzękiem tłuszczowym ma również nadwagę lub otyłość, interwencje dietetyczne przyczyniające się do zmniejszenia masy ciała odgrywają zasadniczą rolę w leczeniu tego schorzenia [1,2,3,4].
Co więcej, lipedema to także zaburzenie charakteryzujące się występowaniem stanu zapalnego [5,6]. Zmiany zapalne obecne w tkance tłuszczowej mogą przyczyniać się do występowania bólu, który jest charakterystycznym objawem lipedemy, ale dokładne mechanizmy leżące u jego podstaw nadal nie są w pełni poznane [1].
Przypuszcza się, że zmniejszenie objętości kończyn może zmniejszyć niedotlenienie w komórkach, prowadząc do zmniejszenia przerostu adipocytów, a w konsekwencji do zmniejszenia bólu. Dodatkowo, przeciwzapalne działanie diety może mieć istotne znaczenie w redukcji objawów bólowych u tych pacjentek. W związku z tym dieta przeciwzapalna staje się jeszcze bardziej istotna w procesie leczenia [7,8].
Czym jest dieta przeciwzapalna?
Dieta przeciwzapalna to sposób żywienia, który ma na celu zmniejszenie stanu zapalnego w organizmie poprzez spożywanie pokarmów, które działają przeciwzapalnie, przy jednoczesnym wyeliminowaniu produktów, które działają prozapalnie.
Zazwyczaj jest to dieta bogata w antyoksydanty, błonnik pokarmowy, nienasycone kwasy tłuszczowe oraz wybrane witaminy i składniki mineralne, a uboga w nasycone kwasy tłuszczowe, cholesterol i żelazo [9]. Ze względu na rodzaj stosowanej diety w obrzęku tłuszczowym, źródłem przeciwzapalnych składników będą inne produkty spożywcze (Tabela 1).
Główne składniki diety przeciwzapalnej [9]:
Oleje roślinne: takie jak oliwa z oliwek, olej rzepakowy i lniany, zawierają kwasy omega-3 i witaminę E, które działają przeciwzapalnie.
Orzechy i nasiona: warto włączyć do diety orzechy włoskie, laskowe, nasiona chia, siemię lniane i migdały, które dostarczają witaminy E, magnezu oraz jedno- i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych.
Ryby: tłuste ryby morskie, takie jak łosoś, makrela i sardynki, są źródłem kwasów omega-3 o działaniu przeciwzapalnym.
Warzywa: warto wybierać warzywa nie zawierające dużo skrobi, takie jak pomidory, cukinia, ogórki, sałaty i kapusty. Są one bogate w antyoksydanty, błonnik pokarmowy oraz witaminę C i ß-karoten.
Owoce: zwłaszcza te jagodowe i cytrusowe, które dostarczają przeciwzapalnych antocyjanów, polifenoli i witaminy C.
Pełnoziarniste produkty zbożowe: wybieraj produkty pełnoziarniste, takie jak chleb żytni razowy, płatki owsiane, kasza gryczana i pęczak, które dostarczają magnezu, cynku i błonnika pokarmowego.
Nasiona roślin strączkowych: wprowadź do diety soczewicę, fasolę, ciecierzycę, które dostarczą błonnika, magnezu i cynku.
Przyprawy i zioła: kurkuma, imbir, czosnek i cynamon znane są ze swoich właściwości przeciwzapalnych.
Kawa i herbata: zielona i czarna herbata oraz kawa zawierają antyoksydanty, więc warto je pić codziennie.
Źródła związków o potencjale przeciwzapalnym w diecie niskowęglowodanowej (low-carb) i ketogennej [9,10]
Przeciwzapalny składnik | Dieta Ketogenna | Dieta Low-Carb (niskowęglowodanowa) |
Błonnik pokarmowy | • Nieskrobiowe warzywa: pomidory, ogórki, sałata, kapusty, papryka, cukinia, kalafior, brokuł, rzodkiewka, kiszona kapusta i ogórki, szpinak, seler naciowy. • Owoce jagodowe: borówki, maliny, truskawki, jagody, jeżyny oraz porzeczki • Orzechy i nasiona • Babka płesznik i babka jajowata | • Warzywa • Owoce • Nasiona roślin strączkowych • Pełnoziarniste produkty zbożowe • Orzechy i nasiona |
Jednonienasycone kwasy tłuszczowe | • Oliwa z oliwek • Orzechy laskowe • Migdały • Awokado • Oliwki | |
Wielonienasycone kwasy tłuszczowe | • Olej lniany • Siemię lniane • Olej rzepakowy • Orzechy włoskie • Tłuste ryby morskie: makrela, łosoś, śledzie, sardynki, szprotki | |
Magnez | • Orzechy i nasiona • Kakao i gorzka czekolada • Sery • Ryby, owoce morza • Mięso | • Nasiona roślin strączkowych • Pełnoziarniste produkty zbożowe • Orzechy i nasiona • Kakao i gorzka czekolada |
Cynk | • Ryby | |
Selen | • Jajka | |
Witamina A | • Jajka | |
Witamina C | Wszystkie nieskrobiowe warzywa i owoce jagodowe, a w szczególności: | Wszystkie warzywa i owoce, a w szczególności: |
Witamina E | • Oleje roślinne | |
Witamina D | • Tłuste ryby morskie: makrela, łosoś, śledzie, sardynki, szprotki | |
Witamina B1 | • Słonecznik, sezam, pestki dyni | • Nasiona roślin strączkowych |
Witamina B2 | • Jajka | • Nasiona roślin strączkowych |
Niacyna | • Kurczak, indyk | • Nasiona roślin strączkowych |
Witamina B6 | • Ryby | • Nasiona roślin strączkowych |
Kwas foliowy | • Szpinak, zielona pietruszka, brokuły, brukselka, szparagi, jarmuż, kiełki, sałata | • Nasiona roślin strączkowych |
ß-karoten | • Zielone warzywa liściaste | Warzywa i owoce w kolorze: |
Flawonoidy | • Wszystkie nieskrobiowe warzywa | • Nasiona roślin strączkowych |
Co warto ograniczyć w diecie, aby zwiększyć jej przeciwzapalny charakter?
Dieta przeciwzapalna charakteryzuje się zmniejszoną wartością energetyczną i ograniczeniem spożycia węglowodanów ogółem [9]. W związku z tym ważnym aspektem terapii dietetycznej lipedemy jest ograniczenie w różnym stopniu podaży węglowodanów z dietą. W przypadku nadmiernej masy ciała wskazane jest zastosowanie odpowiedniego deficytu energetycznego [4,8].
Warto zadbać o ograniczenie spożycia produktów dostarczających nasyconych kwasów tłuszczowych – smalcu, wieprzowiny, podrobów, przetworów mięsnych (boczku, tłustych wędlin, kiełbas), dużych ilości masła oraz oleju kokosowego [9,10].
Istotnym elementem diety jest ograniczenie spożycia źródeł tłuszczów trans (żywności typu fast-food, pieczywa cukierniczego, twardych margaryn, słodyczy i czekolad z nadzieniem) [9,10].
Korzyści stosowania diety przeciwzapalnej w obrzęku tłuszczowym
Ze względu na to, że lipedema jest chorobą o podłożu zapalnym to dieta o potencjale przeciwzapalnym może być wartościowym narzędziem w terapii tego schorzenia [1,5,6,8].
Prawdopodobnie przy pomocy takiej diety dochodzi do zmniejszania dolegliwości bólowych w kończynach u tych pacjentek. Poza tym, przestrzeganie diety przeciwzapalnej może przynieść wiele korzyści zdrowotnych, w tym zmniejszenie występowania powikłań otyłości często towarzyszącej obrzękowi tłuszczowemu, takich jak hipercholesterolemia, cukrzyca i nadciśnienie tętnicze.
Stosowanie diety przeciwzapalnej sprzyja również zdrowej mikrobiocie jelitowej i może pomóc w redukcji problemów trawiennych.
Podsumowując, dieta przeciwzapalna może być kluczowym elementem terapii obrzęku tłuszczowego. Wybierając odpowiednie produkty spożywcze i unikając tych, które mogą nasilać stan zapalny, można istotnie wspierać proces leczenia lipedemy.
1. Herbst KL, Kahn LA, Iker E, et al. Standard of care for lipedema in the United States. Phlebology. 2021;36(10):779-796. doi:10.1177/02683555211015887
2. Wounds UK. Best Practice Guidelines: The Management of Lipoedema. London: Wounds UK, 2017.
3. Halk AB, Damstra RJ. First Dutch guidelines on lipedema using the international classification of functioning, disability and health. Phlebology. 2017;32(3):152-159. doi:10.1177/0268355516639421
4. Jeziorek M, Szuba A, Kujawa K, Regulska-Ilow B. Comparison of Actual and Predicted Resting Metabolic Rate in Women with Lipedema. Lymphat Res Biol. 2023 Jun;21(3):244-252. doi: 10.1089/lrb.2022.0084. Epub 2023 Jan 20. PMID: 36662587.
5. AL-Ghadban, S.; Cromer, W.; Allen, M.; Ussery, C.; Badowski, M.; Harris, D.; Herbst, K.L. Dilated Blood and Lymphatic Microvessels, Angiogenesis, Increased Macrophages, and Adipocyte Hypertrophy in Lipedema Thigh Skin and Fat Tissue. J. Obes.
2019, 2019, 8747461. https://doi.org/10.1155/2019/8747461.
6. Keith, L.; Seo, C.A.; Rowsemitt, C.; Pfeffer, M.; Wahi, M.; Staggs, M.; Dudek, J.; Gower, B.; Carmody, M. Ketogenic Diet as a Potential Intervention for Lipedema. Med. Hypotheses 2021, 146, 110435. https://doi.org/10.1016/j.mehy.2020.110435.
7. Di Renzo L, Cinelli G, Romano L, et al. Potential Effects of a Modified Mediterranean Diet on Body Composition in Lipoedema. Nutrients. 2021;13(2):358. doi:10.3390/nu13020358
8. Jeziorek M, Szuba A, Kujawa K, Regulska-Ilow B. The Effect of a Low-Carbohydrate, High-Fat Diet versus Moderate-Carbohydrate and Fat Diet on Body Composition in Patients with Lipedema. DMSO. 2022;Volume 15:2545-2561. doi:10.2147/DMSO.S377720
9. Shivappa N, Steck SE, Hurley TG, et al. Designing and developing a literature-derived, population-based dietary inflammatory index. Public Health Nutr. 2014;17(8):1689–1696. doi:10.1017/S136898001300211527
10. Kunachowicz, H.; Nadolna, J.; Przygoda, B.; Iwanow, K. Tabele składu i wartości odżywczej żywności. PZWL: Warsaw, Poland, 2005.