Śródziemnomorska dieta ketogeniczna w leczeniu lipedemy

Skuteczność śródziemnomorskiej diety ketogenicznej w leczeniu lipedemy

W przypadku nadwagi lub otyłości, redukcję masy ciała można osiągnąć poprzez wprowadzenie diety o zmniejszonej kaloryczności i regularną aktywność fizyczną. Niemniej jednak, autorzy wielu wytycznych dotyczących postępowania w przypadku obrzęku tłuszczowego wskazują na znaczne trudności związane z redukcją masy ciała oraz tkanki tłuszczowej, szczególnie w obrębie dolnych kończyn u pacjentek cierpiących na lipedemę [1,2,3].

Wykazano, że aż 95,0% pacjentek, które poddano diecie, nie były w stanie zmniejszyć ilości tkanki tłuszczowej w dolnych kończynach, gdzie występuje obrzęk [4].

Nieleczony obrzęk tłuszczowy i współistniejąca otyłość mogą prowadzić do przeciążenia układu limfatycznego, wtórnego obrzęku limfatycznego oraz znacznego pogorszenia jakości życia pacjentek [5,6].

Jednym z charakterystycznych objawów obrzęku tłuszczowego jest systematyczny przyrost masy ciała związany z gromadzeniem się tkanki tłuszczowej. Nadmierne nagromadzenie tkanki tłuszczowej przyczynia się do zwiększonej produkcji związków prozapalnych.

Przewlekły dodatni bilans energetyczny prowadzi do wzrostu masy ciała i zwiększonego napływu składników odżywczych do tkanki tłuszczowej, co z kolei może prowadzić do przerostu i niedotlenienia adipocytów, czyli komórek tkanki tłuszczowej, a to prawdopodobnie jest przyczyną bólu w kończynach u pacjentek z lipedemą [7].

Badania wskazują także na to, że obrzęk tłuszczowy jest schorzeniem charakteryzującym się stanem zapalnym, niezależnym od współistniejącej otyłości [5,8,9]. Dlatego dieta, która może zmniejszyć stan zapalny, może być skutecznym narzędziem w leczeniu obrzęku tłuszczowego [5,8].

Niektórzy autorzy sugerują, że dieta ketogeniczna może okazać się efektywna w leczeniu obrzęku tłuszczowego [5,10,11]. Strategie żywieniowe oparte na ograniczeniu węglowodanów mogą być szczególnie zalecane jako skuteczna metoda leczenia dietetycznego u pacjentek z lipedemą, które borykają się z nadwagą lub otyłością i potrzebują znaczącej utraty masy ciała [12,13].

Dieta ketogeniczna polega na ograniczeniu spożycia węglowodanów, umiarkowanym spożyciu białka oraz zwiększeniu spożycia tłuszczów.

Ograniczenie węglowodanów sprawia, że organizm przechodzi z metabolizmu glukozy jako głównego źródła energii na wykorzystywanie ciał ketonowych pochodzących z metabolizmu tłuszczów jako głównego źródła energii. Ciała ketonowe, takie jak ß-hydroksymaślan (BHB) i ich pochodne, zyskały dużo uwagi jako substancje o działaniu przeciwzapalnym [14].

Dieta śródziemnomorska uważana jest za najzdrowszy model żywienia na świecie, który może przyczynić się do zmniejszenia poziomu markerów stanu zapalnego w organizmie, dzięki wysokiemu poziomowi przeciwutleniaczy, takich jak polifenole, tokoferole, resweratrol, witamina C i A [8,15].

Wykazano, że diety o charakterze ketogenicznym, bogate w produkty przeciwzapalne na styl diety śródziemnomorskiej, mogą być najbardziej skuteczne w zmniejszaniu masy ciała i redukcji obrzęków u pacjentek z lipedemą [16].

Przypuszcza się, że wysoka skuteczność tej diety wynika z jej zdolności do zmniejszania zawartości tkanki tłuszczowej u pacjentek oraz jej właściwości przeciwzapalnych [5,17].

Ogólne zasady śródziemnomorskiej diety ketogenicznej

Jak komponować posiłki w diecie?

Posiłki w diecie powinny być odpowiednio zbilansowane, to znaczy powinny dostarczać minimalnej ilości węglowodanów, optymalnej ilości białka i dużej ilości tłuszczu.

1. Zadbaj o źródło pełnowartościowego białka:

• ryba (tłusta – makrela, śledź, łosoś, węgorz, szprotki, sardynki lub chuda – dorsz, sola, mintaj, morszczuk, tuńczyk)
• mięso (najlepiej chude: kurczak, indyk, wołowina, chuda wieprzowina)
• jajka (gotowane, smażone)
• pełnotłuste sery (feta, mozzarella, parmezan, pleśniowe, żółte, twarogi)

2. Dodaj porcję niskoskrobiowych warzyw:

• zielone liściaste (sałata, szpinak, kapusta)
• pomidory
• ogórki
• rzodkiewka
• papryka
• cukinia
• bakłażan
• kiełki
• seler naciowy
• fasolka szparagowa
• brokuł, kalafior
• kalarepa
• brukselka

3. Pamiętaj o odpowiednim dodatku tłuszczu:

• olej roślinny (oliwa, rzepakowy, lniany)
• awokado
• orzechy (włoskie, laskowe, migdały)
• nasiona (słonecznik, dynia, len, chia)
• oliwki
• majonez

Ryc. 1 Talerz w śródziemnomorskiej diecie ketogennej

Co zjeść, gdy masz ochotę na przekąskę?

• garść owoców jagodowych (truskawek, malin, borówek, jagód, jeżyn)
• kilka orzechów
• 2-3 kostki gorzkiej czekolady (min. 70% kakao)
• jogurt grecki z dodatkami, np. wiórkami kokosowymi/siemieniem lnianym/nasionami słonecznika/kilkoma orzechami z małą garścią owoców jagodowych
• oliwki czarne lub zielone
• surowa niskoskrobiowe warzywa
• domowy deser przygotowany w oparciu o niskowęglowodanowe składniki

Śniadania / Kolacje

Obiady

Przekąski / Desery

Posiłki do pracy / Na wyjazd

• produktów zbożowych (pieczywa, kasz, makaronu, ryżu, płatków, otrębów)
• produktów wyprodukowanych z mąki (ciastek, wafli, krakersów, paluszków, słodyczy)
• potraw mącznych (naleśników, klusek, pierogów, racuchów)
• owoców innych niż jagodowe
• suszonych owoców
• warzyw okopowych (buraków, marchewki, pietruszki, selera, ziemniaków)
• nasion roślin strączkowych (fasoli, grochu, soczewicy, ciecierzycy)
• mleka
• smalcu
• podrobów
• tłustego mięsa (głównie wieprzowego)
• tłustych przetworów mięsnych (szynek, kiełbas, parówek, boczku)

Skuteczność diety w redukcji masy ciała i tkanki tłuszczowej oraz w zmniejszaniu obrzęków zależy od ograniczeń kalorycznych, ale także od proporcji poszczególnych makroskładników takich jak tłuszcz, węglowodany i białko [18].

Niezbędne jest wdrożenie postępowania żywieniowego, które przyniesie długotrwały efekt i zapobiegnie efektowi jo-jo u pacjentek z lipedemą [7].

Zalecenia dotyczące postępowania w obrzęku tłuszczowym wskazują, że długotrwałej zmianie sposobu żywienia wśród pacjentek powinno towarzyszyć wsparcie psychologiczne [2,4].

1. Reich-Schupke S, Schmeller W, Brauer WJ, et al. S1 guidelines: lipedema: guidelines. JDDG J Dtsch Dermatol Ges. 2017;15(7):758–767. doi:10.1111/ddg.130369.
2. Wounds UK. Best Practice Guidelines: The Management of Lipoedema. London: Wounds UK; 2017.10.
3. Halk AB, Damstra RJ. First Dutch guidelines on lipedema using the international classification of functioning, disability and health. Phlebol J Venous Dis. 2017;32(3):152–159. doi:10.1177/0268355516639421
4. Dudek JE, Białaszek W, Ostaszewski P. Quality of life in women with lipoedema: a contextual behavioral approach. Qual Life Res. 2016;25 (2):401–408. doi:10.1007/s11136-015-1080-x18
5. Keith, L.; Seo, C.A.; Rowsemitt, C.; Pfeffer, M.; Wahi, M.; Staggs, M.; Dudek, J.; Gower, B.; Carmody, M. Ketogenic Diet as a Potential Intervention for Lipedema. Med. Hypotheses 2021, 146, 110435. https://doi.org/10.1016/j.mehy.2020.110435.
6. Chachaj A, Dudka I, Jeziorek M, Sowicz M, Adaszyńska A, Szuba A. Lymphoscintigraphic alterations in lower limbs in women with lipedema in comparison to women with overweight/obesity. Front Physiol. 2023 Apr 10;14:1099555. doi: 10.3389/fphys.2023.1099555. PMID: 37101701; PMCID: PMC10123278.
7. Bertsch T, Erbacher G, Corda D, et al. Lipoedema – myths and facts, part 5: European best practice of lipoedema – summary of the European lipoedema forum consensus. Phlebologie. 2020;49(01):31–50. doi:10.1055/a-1012-767019.
8. Di Renzo L, Cinelli G, Romano L, et al. Potential effects of a modified Mediterranean diet on body composition in lipoedema. Nutrients. 2021;13 (2):358. doi:10.3390/nu13020358
9. AL-Ghadban S, Cromer W, Allen M, et al. Dilated blood and lymphatic microvessels, angiogenesis, increased macrophages, and adipocyte hypertrophy in lipedema thigh skin and fat tissue. J Obes. 2019;2019:1–10. doi:10.1155/2019/874746121
10. Sørlie, V.; De Soysa, A.K.; Hyldmo, Å.A.; Retterstøl, K.; Martins, C.; Nymo, S. Effect of a Ketogenic Diet on Pain and Quality of Life in Patients with Lipedema: The LIPODIET Pilot Study. Obes. Sci. Pract. 2022, 8, 483–493. https://doi.org/10.1002/osp4.580.
11. Cannataro, R.; Michelini, S.; Ricolfi, L.; Caroleo, M.; Gallelli, L.; De Sarro, G.; Onorato, A.; Cione, E. Management of Lipedema with Ketogenic Diet: 22-Month Follow-Up. Life 2021, 11, 1402. https://doi.org/10.3390/life11121402.
12. Michalczyk, M.M.; Klonek, G.; Maszczyk, A.; Zajac, A. The Effects of a Low-Calorie Ketogenic Diet on Glycaemic Control Variables in Hyperinsulinemic Overweight/Obese Females. Nutrients 2020, 12, 1854. https://doi.org/10.3390/nu12061854.
13. Choi, Y.J.; Jeon, S.-M.; Shin, S. Impact of a Ketogenic Diet on Metabolic Parameters in Patients with Obesity or Overweight and with or without Type 2 Diabetes: A Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Nutrients 2020, 12, 2005. https://doi.org/10.3390/nu12072005.
14. Dowis K, Banga S. The potential health benefits of the ketogenic diet: a narrative review. Nutrients. 2021;13(5):1654. doi:10.3390/nu13051654
15. Nordmann AJ, Suter-Zimmermann K, Bucher HC, et al. Meta-analysis comparing Mediterranean to low-fat diets for modification of cardiovascular risk factors. Am J Med. 2011;124:841–851. doi:10.1016/j.amjmed.2011.04.024
16. Jeziorek M, Szuba A, Kujawa K, Regulska-Ilow B. The Effect of a Low-Carbohydrate, High-Fat Diet versus Moderate-Carbohydrate and Fat Diet on Body Composition in Patients with Lipedema. DMSO. 2022;Volume 15:2545-2561. doi:10.2147/DMSO.S377720
17. Jeziorek M, Szuba A, Sowicz M, Adaszyńska A, Kujawa K, Chachaj A. The Effect of a Low-Carbohydrate High-Fat Diet on Laboratory Parameters in Women with Lipedema in Comparison to Overweight/Obese Women. Nutrients. 2023 Jun 2;15(11):2619. doi: 10.3390/nu15112619. PMID: 37299581; PMCID: PMC10255157.
18. Freire R. Scientific evidence of diets for weight loss: different macronutrient composition, intermittent fasting, and popular diets. Nutrition. 2020;69:110549. doi:10.1016/j.nut.2019.07.001